ထိုင်းနိုင်ငံ၏ ထေရဝါဒ ဘိက္ခုနီ တစ်ဦး ဘီဘီစီ၏ သြဇာအလွှမ်းမိုးဆုံး အမျိုးသမီး ၁၀၀ စာရင်းတွင် ပထမဆုံးပါဝင်

သွေး (စစ်ကိုင်း)၊ နိုဝင်ဘာ ၂၀၊ ၂၀၁၉

ထိုင်းနိုင်ငံ ဆောင်ဓမ္မကလျာနီ (Songdhammakalyani) ကျောင်းတိုက်တွင် သီတင်းသုံးနေသော ဓမ္မာနန္ဒဘိက္ခု (Dhammananda Bhikkhuni) အား ဘီဘီစီ၏ ၂၀၁၉ ခုနှစ် အလွမ်းမိုးဆုံး အမျိုးသမီး ၁၀၀ အမည်စာရင်းတွင် ပါဝင်ကြောင်း ပရာချာထိုင်း (Prachatai) လွတ်လပ်သော သတင်းဌာ၏ ဝက်ဘ်ဆိုက်တွင် ဖော်ပြထားသည်။

ထိုင်းနိုင်ငံတွင် ဗုဒ္ဒဘာသာ သံဃာတော် ၃ သိန်းဝန်းကျင်ရှိနေရာ အများသမီးများအား ဘိက္ခုနီ (အမျိုးသမီးရဟန်း) အဖြစ် သတ်မှတ်ရန် ဘာသာရေး ကန့်သတ်မှုများ ရှိနေဆဲဖြစ်သည်။ ၁၉၂၈ ခုနှစ်တွင် အမျိုးသမီးများလည်း ဘိက္ခုနီ အဖြစ်ရရှိရေး ကြိုးပမ်းမှုအပြီး အိမ်ရှေ့စံ ဘူဂျန်ဂျမ်ဘူနတ်သီရိဝတ္တနို (Bhujong Jombunud Sirivaḍḍhano) က ထိုင်းနိုင်ငံ၏ ဘာသာရေးဆိုင်ရာ အမြင့်ဆုံးအာဏာရပြီးနောက် အမျိုးသမီးများအားလည်း ဘုန်းကြီးများ သို့မဟုတ် ကိုရင်များကဲ့သို့ ဘာသာရေး ခွင့်ပြုချက်ပေးရန် ထုတ်ပြန်ခဲ့ဖူးသည်။

တဖန် ထိုင်းနိုင်ငံ၏ သံဃာ့ရေးရာ ဗဟိုကောင်စီကလည်း ၁၉၈၄ နှင့် ၁၉၈၇ ခုနှစ်များတွင် အမျိုးသမီးများအား ဘာသာရေးတွင် တန်းတူဖြစ်ရေး စည်းမျဉ်းနှစ်ရပ် ချမှတ်ခဲ့ဖူးသည်။ သို့ရာတွင် ၁၉၆၂ ခုနှစ်၊ သံဃာ့ရေးရာ အက်ဥပဒေနှင့် ၁၉၉၂ ခုနှစ်တွင် ပြင်ဆင်ဖြည့်စွက်ချက်များမှာ အမျိုးသမီးများ ဘာသာရေးတွင် တန်းတူဖြစ်ရေးအတွက် ဟန့်တားထားခြင်း မရှိပေ။
ထို့အပြင် ထိုင်းနိုင်ငံ အမျိုးသားလူ့အခွင့်အရေး ကော်မရှင် (NHRC) ကလည်း ၂၀၁၅ ခုနှစ်မှာ ထိုင်းနိုင်ငံ သံဃာ့ရေးရာ ဗဟိုကောင်စီအနေဖြင့် အမျိုးသမီးများအား ဘာသာရေးဆိုင်ရာ တန်းတူအခွင့်အရေး မပေးခြင်းသည် အမျိုးသမီးများအား နည်းမျိုးစုံဖြင့် ခွဲခြားဆက်ဆံမှု ပပျောက်ရေးဆိုင်ရာ နိုင်ငံတကာ သဘောတူ စာချုပ် (CEDAW) ကို ချိုးဖောက်ခြင်း ဖြစ်ကြောင်း၊ ယင်းသို့ ကန့်သတ်ထားခြင်းသည် ထိုင်းနိုင်ငံ၏ အခြေခံဥပဒေနှင့် အရပ်ဘက်လူထုဆိုင်ရာနှင့် နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ ရပိုင်ခွင့်များနှင့် သက်ဆိုင်သော နိုင်ငံတကာ သဘောတူစာချုပ် (ICCPR) ကိုလည်း ချိုးဖောက်ခြင်း ဖြစ်ကြောင်း ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။
ဘိက္ခုနီဓမ္မာနန္ဒ၏ ထေရဝါဒဘိက္ခုနီများ ပြန်လည်ထူထောင်ရေး ကြိုးပမ်းမှုသည် အမျိုးသမီးများ ဘာသာရေးတွင် ပါဝင် ဆောင်ရွက်မှု မလိုလားသူများနှင့် သံဃာတော်များ၏ ဆန့်ကျင်မှု ခံခဲ့ရပြီး ၎င်းတို့က ထေရဝါဒဘိက္ခုနီ ဆိုသည်မှာ မရှိတော့ပြီဖြစ်ကြောင်း ပြောဆိုသည်။

ဘိက္ခုနီဆိုသည်မှာ ထေရဝါဒဘာသာတွင် အမျိုးသမီးရဟန်းဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း ထိုင်းနိုင်ငံ တရားဥပဒေ၏ အကာအကွယ်ပေးမှု လစ်ဟင်းနေခြင်းကြောင့် တရားဝင် ပြဋ္ဌာန်းပေးထားသည့် ဘိက္ခုနီဆိုသည်ကို သံဃာ့အစိတ်အပိုင်း အဖြစ် လက်မခံဘဲ နိုင်ငံရပ်ခြား ဓလေ့သဖွယ် ပြောဆိုကန့်ကွက်ခြင်းဖြစ်သည်။

ဓမ္မာနန္ဒဘိက္ခုနီသည် လက်ရှိတွင် နက်ခွန်းပတ်သွန် (Nakhon Pathom) နယ် အတွင်းရှိ ဆောင်ဓမ္မကလျာနီ ကျောင်းတိုက်တွင် ကျောင်းထိုင်အဖြစ် သီတင်းသုံး နေထိုင်လျှက်ရှိသည်။ အဆိုပါ ကျောင်းတိုက်ကို သူမ၏ မိခင် ဝေရာမိကာဘီလ်ဆင်းဂ် (Voramai Kabilsingh) ထူထောင်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်ပြီး မိခင်ဖြစ်သူသည်လည်း ထိုင်ဝမ်နိုင်ငံ ဓမ္မဂုပတ္တကမှ ၁၉၇၁ ခုနှစ်တွင် ဘိက္ခုနီအဖြစ် သတ်မှတ်ခြင်း ခံရသူဖြစ်သည့်အပြင် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ အမည်အဖြစ် တတာအိုဖာဇု (Ta Tao Fa Tzu) အဖြစ်လည်း အသိအမှတ်ပြု ခံခဲ့ရသူ ဖြစ်ပါသည်။

အဆိုပါကျောင်းတိုက်သည် လက်ရှိတွင် ထိုင်းနိုင်ငံ၌ အမျိုးသမီးသီးသန့် သီတင်းသုံးရာ ကျောင်းတစ်ကျောင်း ဖြစ်ပြီး ထိုင်းနိုင်ငံအတွင်း ပထမဆုံး ဘိက္ခုနီ အဖြစ် အသိအမှတ်ပြု ခံရသော ဝါရန်ဂန ဝါနာဘိခေယ (Varanggana Vanavichayen) အား ယင်းကျောင်းတွင်ပင် ချီးမြှင့်ခဲ့သည်။

သို့ရာတွင် ထိုင်းအာဏာပိုင်များက ယင်းကျောင်းကို ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်တို့၏ ကျောင်းအဖြစ် အသိအမှတ် မပြုခဲ့သည့် အပြင် ထိုင်းဘုရင်မင်းမြတ် ဘူမိဘောလ် ရုပ်ကလပ်ထားရှိရာ ဒူးဇစ်ပရာဆက်သလွန်တော်သို့ ဘိက္ခုနီ ဓမ္မာနန္ဒနှင့် ဘိက္ခုနီတချို့ သွားရောက်ဂါရဝပြုရာတွင်လည်း အာဏာပိုင်များက ခွင့်မပြုခဲ့ပေ။

အာဏာပိုင်တို့၏ အကြောင်းပြချက်မှာ ထိုင်းနိုင်ငံ၏ ဗုဒ္ဓဘာသာတွင် သင်္ကန်းဝတ် အမျိုးသမီးများသည် တရားမဝင်ကြောင်း ပြောဆိုသည်။ အကယ်၍ သင်္ကန်းမရုံဘဲ သာမန်ပြည်သူများကဲ့သို့ အနက်ရောင် အဝတ်အစားဝတ်ကာ ပျံလွန်တော်မူသွား သည့် ဘုရင်မင်းမြတ်အား ဂါရဝပြုခွင့် တောင်းဆိုသော်လည်း ခွင့်ပြုခြင်း မရှိခဲ့ပေ။

ဘီဘီစီ၏ သြဇာအလွှမ်းမိုးဆုံး အမျိုးသမီး ၁၀၀ စာရင်းတွင် ပါဝင်သူများတွင် “လွန်ခဲ့သည့် ၁၂ လကျော် အတွင်း သတင်းများတွင် ဖော်ပြခံရသူ သို့မဟုတ် အရေးကြီး အရေးပါသည့် ဖြစ်စဉ်များတွင် ပါဝင်သူ၊ ဖြစ်စဉ်အကြောင်းအရာများ ကို ပြန်ပြောနိုင်သူ (အစဉ်အလာ တစ်ရပ်ရှိပြီး ယင်း အစဉ်အလာကို ပြောပြနိုင်သူ)၊ ထူးခြားသော သို့မဟုတ် လူ့အဖွဲ့အစည်း အပေါ် သြဇာလွှမ်းမိုးမှု တစ်စုံတရာရှိသူများ” ပါဝင်သည် ဟု ဖော်ပြသည်။

ပြီးခဲ့သည့် ၂၀၁၉ ခုနှစ် အတွက် ခေါင်းစည်းမှာ အမျိုးသမီးတို့အနာဂတ် (the Female Future) ဖြစ်ပြီး ယင်းခေါင်းစည်း အောက်တွင် ဂုဏ်သိက္ခအရ သတ်ဖြတ်ခြင်းအား ခွင့်ပြုထားသော (Honour-killing) ဥပဒေကို ဖျက်သိမ်းရေး တောင်းဆိုခဲ့ သော ကူဝိတ်နိုင်ငံမှ အမျိုးသမီးအခွင့်အရေး လှုပ်ရှားသူ အလန်နော့ဒ် အယ်လ်ရှာရက်ခ် (Alanoud Alsharekh)၊ အမျိုးသမီးများ အလုပ်ခွင်တွင် ဒေါက်မြင့်ဘိနပ်စီး၍ ဝင်ရောက်လုပ်ကိုင်ရခြင်းအား ဆန့်ကျင်လှုပ်ရှားခဲ့သူ ဂျပန်နိုင်ငံသူ မော်ဒယ်နှင့် စာရေးဆရာမ ယူမီအိရှိက၀ (Yumi Ishikawa) ၊ ဆူမိုနပန်းပြိုင်ပွဲများတွင် အမျိုးသမီးများ ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်မှုကို ကန့်သတ်ထားချက်ကို ဆန့်ကျင်လှုပ်ရှားခဲ့သည့် ဆူမိုနပန်းမယ် ဟီယိုရီကွန်း (Hiyori Kon)၊ ကွန်ဂရက်တွင် တာဝန် ထမ်းဆောင်နေသည့် အသက်အငယ်ဆုံးသော အမျိုးသမီး အမေရိကန် ကွန်ဂရက်လွတ်တော်အမတ် အလက်ဇန္ဒြီးယား အိုကာဆီယိုကောက်တက်ဇ် (Alexandria Ocasio-Cortez)၊ ဖီလစ်ပိုင် သမ္မတဒူတာတေး၏ မူးယစ်ဆေးဝါးစစ်ပွဲ ဆင်နွှဲမှု အပေါ် ပြတ်ပြတ်သားသား ဝေဖန်ရေးသားခဲ့သူ အမျိုးသမီးဂျာနယ်လစ် မာရီယာရီဆာ (Maria Ressa) နှင့် ကျောင်းသားများနှင့် လူငယ်လူရွယ်များကြား သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ရေးများ သိမြင်လာစေရန် အတွက် Friday for Future လှုပ်ရှာားမှုကို ဦးဆောင်ခဲ့သော ဆွီဒင်နိုင်ငံ သဘာ၀၀န်းကျင်ရေးရာ လှုပ်ရှားသူ ဂရက်တာသွန်းဘာ့ဂ် (Greta Thunberg) တို့လည်း ပါဝင်သည်။

www.prachatai.com မှ First Thai female monk listed as one of BBC’s 100 most influential women ကို ဘာသာပြန်ဆိုသည်။